Կենսագրական մի քանի տեղեկություն
Հովհաննես Թադեւոսի Թումանյանը ծնվել է 1869 թվականի փետրվարի 7-ին, Լոռվա Դսեղ գյուղում` հոգևորականի ընտանիքում: Հայ բանաստեղծ, արձակագիր, գրական, ազգային և հասարակական գործիչ։ Գրել է բանաստեղծություններ, պոեմներ, քառյակներ, բալլադներ, պատմվածքներ ու հեքիաթներ, ակնարկներ, քննադատական ու հրապարակախոսական հոդվածներ, կատարել է թարգմանություններ, մշակել է «Սասնա ծռեր» դյուցազնավեպի «Սասունցի Դավիթ» ճյուղը։ Համարվում է ամենայն հայոց մեծ բանաստեղծ:
1921 թվականի աշնանը Թումանյանը մեկնել է Կոստանդնուպոլիս՝ հայ գաղթականների համար օգնություն գտնելու նպատակով։ Մի քանի ամիս մնալով այնտեղ` նա վերադառնում է հիվանդացած։ Մահացել է 1923 թվականին՝ Մոսկվայում։
Առաջին բանաստեղծությունը
հոգուս հատոր,
սրտիս կտոր,
դասիս համար
դու մի հոգար:
թե կան դասեր
կա նաև սեր,
եվ ի՞նչ զարմանք
իմ աղավնյակ,
որ կենդանի
մի պատանի
սերը սրտում
Դաս է սերտում…
Հովհաննես Թումանյանը առաջին անգամ սիրահարվել է 11 տարեկանում: Տղան սովորում էր Ջալալօղլու դպրոցում և շատ էր սիրում կարդալ: Դպրոցի տեսուչ Տիգրան Տեր-Դավթյանն էլ տանը մեծ գրադարան ուներ: Այդ իսկ պատճառով փոքրիկ Հովհաննեսը հաճախ էր գնում նրանց տուն: Եվ օրերից մի օր նա սիրահարվում է տեսուչի աղջկան` գեղեցկադեմ Վերգինեին: Սակայն վերջինս նախատում է տղային, որպեսզի նա իրենով չտարվի, այլ իր ուսումով զբաղվի: Իսկ Հովհաննեսը Վերգինեին է նվիրում իր առաջին սիրային բանաստեղծությունը:
Հետագայում, երբ տեսուչը տեղեկանում է նրանց սիրո մասին, ցանկանում է պատժել պատանուն, բայց Վերգինեի միջամտությամբ Թումանյանը խուսափում է անախորժություններից:
Քառյակներ
Ընդամենը մի քանի տողում կյանքի ողջ փիլիսոփայությունն արտահայտած գրողն իր քառյակները ստեղծում էր թախտին պառկած: Թումանյանի «հոգու կենսագրությունները» ծնվեցին բանաստեղծի կյանքի վերջին տարիներին: Հիվանդ էր, թույլ էր զգում իրեն, ինչի համար էլ գրում էր պառկած: Կողքին միշտ թուղթ ու մատիտ կար, որպեսզի մուսան «կողքով չանցներ»: Ողջ գիշերը գրում էր, իսկ պատին հատուկ քառյակների համար տուփն էր փակցված, ուր հայտնվում էին «նորածինները»:
Վերջացա՜վ…
Կյանքս մաշվեց, վերջացա՜վ.
Ինչ հույս արի` փուչ ելավ,
Ինչ խնդություն` վերջը ցա՜վ։
Ա՛նց կացա՜ն…
Օրերս թռան, ա՛նց կացա՜ն.
Ախ ու վախով, դարդերով
Սիրտըս կերա՜ն, ա՛նց կացա՜ն։
Ո՞ւր կորա՜ն…
Մոտիկներըս ո՞ւր կորա՜ն.
Ինչքան լացի, ձեն ածի`
Ձեն չի տվին, լո՜ւռ կորան։
Ե՛տ չեկավ…
Գնա՜ց գնա՜ց, ետ չեկավ,
Անկուշտ մահին, սև հողին
Գերի մնաց, ետ չեկավ։
«Թմկաբերդի առումը» առաջադրանքներ
- Փորձեք մտորել թումանյանական հետևյալ ձևակերպման շուրջ.
Մենք ամենքըս հյուր ենք կյանքում
Մեր ծնընդյան փուչ օրից,
Հերթով գալիս, անց ենք կենում
Էս անցավոր աշխարհից։
Իմ մտորումը
Մեկ է բոլորս էլ վերջում մահանում ենք և պետք է չվախենանք կյանքը վայլելուց:
- Փորձեք բնութագրել Թմկա տիրուհուն. Կարող եք այս հերոսուհուն լավ կամ վատ կերպարի որակում տալ:
Տիրուհին սևաչյա, չքնաղ կին է լինում և շատ էր սիրում իր ամուսնուն: Նա շատ հարստություն ուներ, նրան սիրող ամուսին, բայց մեկ է դավաճանեց նրան և Թմկաբերդը:
- Ինչու՞ Ալմաստը չարեց վերջին քայլը դեպի ցանկալի գահը տանող ճանապարհին: Ինչո՞ւ այդ վերջին քայլը՝ Նադիրին հաճոյանալը, նրան թվաց ավելի մեծ դավաճանություն, քան հայրենիքի և ամուսնու դավաճանությունը: Ավելի պարզ. ի՞նչ է փորձում պահպանել դավաճանը, ինչի՞ն է մնում անդավաճան, երբ դավաճանում է:
Ալմաստը հաստատ զղջաց իր արարքի համար և գիտեր, որ ամբողջ կյանքը տանջանքի մեջ է ապրելու հիշելով նրա արածը: Դրա համար էլ գովաբանեց նրա նախկին ամուսնուն, որ սպանեն:
- Փորձեք խոսել Նադիր շահի և Թաթուլի կերպարների մասին:
Թաթուլըը հասնում էր իր ուզածին բռնությամբ, իսկ Նադիր շահը խելքով: Ինձ թվում է խելքը միշտ կհաղթի ուժին և դրան ապացույց մարդկությունն է:
- Ի՞նչ կասեք դավաճանություն երևույթի մասին:
Դավաճանելը ամենավատ արաքներից մեկն է մարդկանց մեջ: Դավաճանությունը շատ դժվար է ներելը, եթե կարելի է ներել նույնիսկ: Մարդու վստահությունը կոտրելուց հետո դժվար է այն հետ բերել:
- Փորձեք խոսել ընդհանրապես դավաճանություն երևույթի մասին՝ մեզանում, մեր առօրյայում:
Մեզավում միշտ էլ դավաճանություն կատարվել է և կարծում է դավաճանությունը մեզ երբեմն օգնում է կյանքից փորձ ունենալ:
Նաև դիտել եմ Հովհ. Թումանյանի մասին երկու ֆիլմ.
Թումանյանը մարդկանց շատ էր օգնում իր նտանիքի հետ և շատ բան էր արել հայրենիքի համար: Ֆիլմում ասվում է, որ նա շատ էր երազում ճամփորդել աշխհարով մեկ ու նաև նրա ընկերները փորձում էին օգնել նրան այդ ցանկությունը կատարել, բայց ցավոք նա հիվանդությունից մահացավ և չկարողացավ իրականացնել երազանքը:
Աթոյան Անիի բլոգ 