Ատոմոկայանների դրական և բացասական կողմերը:

Ատոմային էլեկտրակայան (ԱԷԿ), էլեկտրակայան, որտեղ ատոմային (միջուկային) էներգիան փոխակերպվում է էլեկտրականի։ ԱԷԿ-ում էներգիայի գեներատորը ատոմային ռեակտորն է։ Այդ ռեակտորում որոշ ծանր տարրերի միջուկների տրոհման շղթայական ռեակցիայի շնորհիվ անջատվում է ջերմային էներգիա, որն այնուհետև փոխակերպվում է էլեկտրականի, ինչպես խորհրդային ջերմաէլեկտրակայանում։

Ատոմակայանով ապահովում են էլեկրտաէներեգիան մարդկանց համար, գործարաններին և այլ շինություններին, որոնք դրա կարիքը ունեն: Ատոմակայան ունենալով էլեկրաէներգիան ավելի էժան է և շատ: Նաև էլեկտրաէներգիան վաճառգում է մյուս երկրներչն, որոնք չունեն:

Ատոմակայանը շատ վտանգավոր է, քանի որ կարող է պայթել և առանց դրա էլ ատոմակայանի մոտակայքում շատ վտանգավոր է, իսկ աշխատողների համար հատուկ ճառագայթման անվտանգության կանոններ կան: Եթե ատոմակայանը պայթի մարդիկ կմահանան, կհիվանդանան, ապագայում մուտացիաներ կիրականանան, էլեկտրաէներգիան կսպառվի և շատ շինություններ չեն աշխատի:

Ֆիզիկա

1.Ինչ փոխակերպումներ են տեղի ունենում ճառագայթաակտիվ տրոհման պրոցեսում:

Ճառագայթաակտիվ տրոհման ընթացքում զգալի քանակությամբ էներգիա է անջատվում: Ընդ որում այդ էներգիաի անջատումը կարող է տևել նույնիսկ տարիներ առանց զգալի նվազման:

2.Ինչն է կոչվում ուրանի կրիտիկկան զանգված:

Ուրանի կտորի այն զանգվածը, որի ընթացքում յուրաքանչյուր տրոհման պրոցեսում ծնված նեյտրոնները իրենք են տրոհում ուրանի նորանոր միջուկներ, կոչվում է ուրանի կրիտիկական զանգված:

3.Ինչ է շղթայական ռեակցիան:

Ուրանի կրիտիկական զանգվածի ընթացքում տրոհված միջուկների թիվը և անջատված էներգիան աճում են հսկայական արագությամբ: Տեղի է ունենում անկառավարելի շղթայական ռեակցիա:

4.Ինչ է միջուկայն ռեակտորը: Դիտել տեսանյութը:

Այն սարքը որում տեղի է ունենում ուրանի միջուկների կառավարելի տրոհումը, կոչվում է միջուկային ռեակտոր:

5.Ինչպես են կառավարում շղթայական ռեակցիան:

Եթե նեյտրոնների թիվը պահվի որոշակի սահմաններում՝ խոչնդոտվի նրանց թվի անկառավարելի աճը, ապա կարելի է շխթայական ռեակցիան կառավարել: Դա կարելի է իրագործել նեյտրոնների կլանիչներ օգտագործելով:

6.Թվարկեք միջուկային ռեակտորի հիմնական մասերը:

Միջուկային ռեակտորը բաղկացած է ուրան պարունակող ջերմաանջատիչ ձողերից և նեյտրոնների կլանիչներից

7.Ինչ գիտեքՀայկական ատոմակայանի մասին: Ատոմային էներգետիկա, ատոմային ռումբ:

Մեծամորի ատոմակայան

Ներկայում կայանի արտադրանքը բավարարում է Հայաստանի բնակչության կողմից օգտագործվող էլեկտրաէներգիայի 40%–ը։

Բաղկացած է 2 բաղադրիչից, առաջինը սկսել է շահագործվել 1976 թ-ի դեկտեմբերի 22-ին, իսկ երկրորդը՝ 1980 թ-ի հունվարի 5-ին։

Գրականություն

Կարդալ Զաքարիա Թամիրի «Վագրերը՝ տասներորդ օրը»պատմվածքը, պատրաստվել քննարկման։

Իմ կարծիքը

Պատմվածքը ուզում էր ասել, որ մենք մեզ կարող ենք մեր հարգանքը մեր հանդեպ կարցնել, կյանքը շարունակելու համար: Շատերը պատրաստ են այդ ամեն ինչը հանդուրժելով ապրել: Պատմվածքում վագրը կարող էր կամ լսել վարժեցնողին նրա ասածները կատարելով, որը նա ընտրեց կամ նրան բարձր պահեր: Բայց հիմա մարդիկ այդպիսի շատ դեպքերում կարող են ուրիշ ելք գտնել, բայց նրանք արդեն իրենց չեն հավատում:

Առաջադրանք

Լրացրու բաց թողած տառերը, կետադրիր։

Բոլոր նախադասություններում գտիր ենթական, ստորոգյալը և գոյականի լրացումները։

Հասարակական ժողովասրահի սպասավորները, Սմբատին տեսնելով միմյանցից առաջ ընկան նրա գլխարկն ու ձեռնափայտը վերցնելու։ Հախճաքարե ընդարձակ սանդուղքով բարձրանալով Սմբատն անցավ մարմարե սյուների արանքով և մտավ մի ընդարձակ սրահ, որտեղ մի խումբ զբաղված էր թղթախաղով, մի այլ խումբ  զրույցով ու վիճաբանությամբ։ Մյուս տեղում գռեհիկ զավեշտներ էին պատմում,  միմյանց ուսի խփում, լսվում էին զանազան անարգական դարձվածքներ ու արտահայտություններ։ Դրանք երեկվա սայլապաններն էին `մրգավաճառները հագուստը փոխած օսլայած օձիքով։ Սրահը զարդարված էր փարթամ կահկարասիով, ողողված էր լամպերի աչք շլացնող փայլփլուն լույսով։ Թավշյա բազկաթոռներին ու բազմոցներին անփույթ ընկողմանած էին նավթաշխարհի ընչաքաղց տերերի հղփացած որդիները։ Սմբատն արհամարհանք ու նույնիսկ նողկանք զգաց դեպի այդ մարդիկ, որոնք իրեն տեսնելով, պատկառանքով հետ քաշվեցին ոմանք էլ խոնարհ գլուխ տվեցին։

Նախ.1-Սմբատին- ենթակա,

տեսնելով- պարզ ստորոգյալ,

ընկան- բաղադրյալ ստորոգյալ,

վերցնելու- պարզ ստորոգյալ

Նախ.2-անցավ- բաղադրյալ ստորոգյալ, մտավ- բաղադրյալ ստորոգյալ, սրահ- ենթակա, զբաղված էր- պարզ ստորոգյալ

Նախ.3-տեղում- ենթակա, պատմում էին- պարզ ստորոգյալ, խփում- պարզ ստորոգյալ, լսվում էին- պարզ ստորոգյալ

Նախ.4-Դրանք- ենթակա, փոխած- պարզ ստորոգյալ

Նախ.5-Սրահը- ենթակա, զարդարված էր- պարզ ստորոգյալ

Նախ.6-ողողված էր- պարզ ստորոգյալ, ընկողմանած էին- պարզ ստորոգյալ, հղփացած- պարզ ստորոգյալ, զգաց- բաղադրյալ ստորոգյալ

Ֆիզիկա

§ 36. Ճառագայթաակտիվություն: Ազդեցությունը մարդու օրգանիմի վրա:

§ 37. Ատոմի միջուկի կառուցվածքը:

1.Ինչպես է հայտնագործվել բնական ճառագայթաակտիվության երևույթը:

Բնական ճառագայթաակտիվություն կոչվում է ծանր միջուկների ինքնակամ ճառագայթման երևույթը, իսկ այդ երևույթը արդեն հայտնագործել է Անրի Բեկերելը 1896թ-ին, ուրանի աղերի վրա Արևի ճառագայթների ազդեցությունը հետազոտելիս: Ծանր միջուկները անկայուն են: Դրանք ժամանակի ընթացքում ինքնակամ փոխակերպվում են ավելի փոքր կարգաթիվ ունեցող միջուկների, միաժամանակ անջատելով էներգիա:

2.Ինչ է ալֆա մասնիկը?

Թվարկեք դրա բնութագրերը:

Ալֆա-մասնիկ (a) դրական լիցքավորված մասնիկ, կազմված 2 պրոտոնից և 2 նեյտրոնից, ունեն կրկնակի դրական լիցք և հարաբերորեն մեծ զանգված, որը հավասար է 4 զանգվածի ատոմական միավորներին, իսկ բացարձակ արժեքը գերազանցում է էլեկտրոնին զանգվածին 7300 անգամ։ Ալֆա-մասնիկները հելիումի ատոմի միջուկներ են



3.Ինչ է բետտա մասնիկը?

Թվարկեք դրա բնութագրերը:

Բետա մասնիկներ, ռադիոակտիվ ատոմի միջուկից ճառագայթվող, բարձր էներգիա և մեծ արագություն ունեցող էլեկտրոններ կամ պոզիտրոններ։ Բետա մասնիկները իոնացնող ճառագայթման ձևերից են, կոչվում են նաև բետա ճառագայթներ։ Բետա մասնիկների առաջացումը կոչվում է բետա տրոհում։ Նշանակվում է հունարեն բետա՝ β տառով։ Բետա տրոհման երկու ձև կա՝ β− β+, որոնք համապատասխանաբար առաջացնում են էլեկտրոններ և պոզիտրոններ

4.Ինչ է գամմա մասնիկը? Թվարկեք դրա բնութագրերը:

Գամմա ճառագայթներ, էլեկտրամագնիսական կարճ ալիքներ։ Էլեկտրամագնիսական ալիքների սանդղակում սահմանակից են կոշտ ռենտգենյան ճառագայթներին և գրավում են հաճախականությունների ավելի բարձր՝ անսահմանափակ տիրույթը։ Գամմա ճառագայթները դրսևորում են նաև մասնիկային հատկություններ, այսինքն՝ բնութագրվում են որպես E=hν էներգիայով ֆոտոնների կամ քվանտների հոսք։

5.Ինչ է ճառագայթման կլանված բաժնեչափը. և ինչ միավորով է չափվում այն:

Ճառագայթման կլանված բաժնեչափ է կոչվում ճառագայթման կլանված էներգիայի հարաբերությունը ճառագայթահարված նյութի զանգվածին: ՄՀ-ում այն չափում են գրեյներով:

6.Ճառագայթման որ բաժնեչափն է մահացու մարդու համար:

Ճառագայթման պայմաններում աշխատող մարդկանց համար տարեկան առավելագույն բաժնեչափը սահմանված է 5*10-2Գր: Կարճ ժամանակում ստացած 3:5Գր ճառագայթման բաժնեչափը մահացու է:

7.Որ օրգան-համակարգերն են հատկապես խոցելի ճառագայթահարման համար և ինչ օգտակար ազդեցություն ունի փոքր բաժնեչափով ճառագայթահարումը:

Ճառագայթահարման համար խոցելի են հատկապես ողնուղեղի և արյունաստեղծ համակարգի այլ տարրերը: Ճառագայթահարման ազդեցության նկատմամբ խոցելի է նաև երեխայի օրգանիզմը: Փոքր բաժնեչափերով ճառագայթումը կարող է նաև նպաստել որոշ հիվանդությունների բուժմանը: Օրիանկ ` հայտնի է, որ քաղցկեղի ուռուցքների արագ բազմացող բջիջները ճառագայթահարման նկատմամբ ավելի զգայուն են, քան սովորական բջիջները:

8.Ինչպիսին են ատոմի և միջուկի բնութագրական չափերը:

Ատոմի բնութագրական չափը 10^-10մ է, իսկ միջուկինը 10^-15մ, այսին:

9.Ինչ կառուցվածք ունի միջուկը:

Ատոմի միջուկը ունի բարդ կառուցվածք. այն բաղկացած է առանձին մասնիկներից, որոնք կոչվում են նուկլոններ:

Ատոմի միջուկը կազմված է պրոտոններից և նեյտրոններից: Պրոտոնների թիվը միջուկում համընկնում է Մենդելեևի քիմիական տարրերի աղյուսակում տվյալ տարրի կարգաթվի՝𝑍-ի հետ: Կարգաթվի հետ է համընկնում նաև ատոմում էլեկտրոնների թիվը:

10.Որ մեծությունն են անվանում միջուկի զանգվածային թիվ:

Միջուկի պրոտոնների 𝑍

թվի և նեյտրոնների 𝑁

թվի գումարն անվանում են միջուկի զանգվածային թիվ և նշանակում 𝐴 տառով: 

𝐴=𝑍+𝑁

11. Ինչ է իզոտոպը: Ջրածնի ինչ իզոտոպներ գիտեք:

Այն քիմիական տարրերը, որոնք ունեն նույն կարգաթիվը, այսինքն նույն թվով պրոտոններ, սակայն տարբեր ատոմային զանգվածներ, կոչվում են իզոտոպներ:

Միևնույն քիմիական տարրի իզոտոպները միմյանցից տարբերվում են նեյտրոնների թվով:

Homework

Ex. 1

a) bare / bear — empty or undressed / a large animal with thick fur.

b) dear / deer — Sir or Madam / a brown animal with long legs.

c) fir / fur — a Christmas tree /hair that covers some animals.

d) paw / poor — a dog or cat’s foot / the opposite of rich.

e) tail / tale — a cat has a long one / an imaginative story.

Ex. 2

a) He/She’s a good companion. +

b) He/She listens to my problems. +

c) He/She makes me laugh. +

d) He/She frightens people away. +

e) He/She keeps me fit because we go our for walks.

f) He/She looks cool.+

g) He/She enjoys doing the same things as me. +

h) He/She gives me unconditional love.+

English

a) An animal that knew when its owner was coming home.

a mynah bird.

b) An animal that loved classic music.

a cow

c) An animal that accidentally deleted some some valuable files on a computer.

A Siamese cat.